Kursimi i energjisë, mbrojtja e burimeve natyrore dhe përmes transformimit të mbetjeve me vlerë, deponitë reduktohen si një bombë e mundshme mjedisore, e cila ndot ajrin, tokën dhe ujin duke djegur. Këto janë përfitimet më të mëdha të riciklimit të mbetjeve. Për këtë avokon prej shumë vitesh kompania “Pakomak”, e cila është trajtuesi i parë dhe më i madh i mbetjeve në vend. Ndërkohë janë shfaqur edhe kompani të tjera të mbetjeve ambalazhuese për mbetjet elektronike dhe bateritë, ku fokusi i “Pakomak” është ekonomia rrethore, si koncept i përzgjedhjes, riciklimit dhe ripërdorimit të mbetjeve.
“Ekonomia qarkulluese në aspektin e flukseve materiale që janë në industri është e mundur vetëm nëse çdo vit konsumojmë më pak burime natyrore se sa paraprakisht dhe nëse popullsia e planetit mbetet konstante”, thotë drejtori i “Pakomak” Filip Ivanovski.
Sipas tij, të dyja gjërat nuk janë variabla të qëndrueshme.
“Por ne mund të përdorim më pak paketim dhe të riciklojmë dhe ripërdorim më shumë nga ato që janë përdorur tashmë. Ekonomia qarkulluese është një filozofi dhe një mënyrë jetese, jo vetëm një veprim matematiko-ekonomik. Ndryshimi i zakoneve është një sfidë e madhe me të cilën po përballemi edhe ne në “Pakomak”. Është një proces i ngadalshëm, por ne jemi të lumtur që tashmë ekziston si proces dhe që ne ishim një nga katalizatorët e atij ndryshimi pozitiv shoqëror. Institucionet duhet të kanalizojnë dhe t’u japin formë ligjore këtyre proceseve, si dhe të jenë zbatuesit e parë të tyre”, sqaron ai.
Ivanovski thotë se nëse krahasohen përvojat, ndërgjegjësimi i kompanive për riciklimin po rritet më ngadalë, për krahasim në vitin 2011, në fillim janë grumbulluar rreth 6 tonelata mbeturina, për dallim nga 30 tonelata sot.
“Një numër në rritje kompanish raportojnë dhe paguajnë për grumbullimin e mbetjeve dhe kuptojnë se duhet të kujdesen për mbetjet që krijojnë nga produktet e tyre. Riciklimi nuk është gjëja më e rëndësishme në punën rrethore, por për ta reduktuar atë, shumë kompani që kishin ambalazhe më të rënda po kërkojnë t’i reduktojnë ato. Për shembull, nëse dikur ishte një paketë normale 40 gramësh për ujë ose lëngje, tani ka paketim që mbush ujë nga një litër e gjysmë në shishe 22 gramësh, por sigurisht më ngadalë e kuptojnë se duhet të prodhojnë ambalazhe që duhet ricikluar sepse ende ka kompani që përdorin ambalazhe të cilat nuk riciklohen”, sqaron Ivanovski.
Sa i përket rregullimit ligjor, ai thotë se legjislacioni ynë është i mirë, por problem është zbatimi i tij dhe respektimi i tyre, ose më saktë që ligjet vlejnë për të gjithë.
“Së bashku me Odat e Tregtisë po mundohemi të gjejmë kompanitë që lëshojnë mbetje gjatë procesit të prodhimit të tyre, dhe nuk përfshihen në sistem, as paguajnë, as i ruajnë siç duhet, e aq më pak i riciklojnë. Këtu kemi nevojë për mbështetje institucionale, para së gjithash shërbimet inspektuese sepse ky është mentaliteti këtu, derisa të vijë një inspektim, shumica e kompanive zakonisht thonë se nuk kanë qenë të informuar për disa ligje”, thotë ai.
Sipas Ivanovskit, për reforma të mëdha nevojiten mjete financiare, sepse për momentin vetëm kompanitë e regjistruara në sistemin e tri kompanive ekzistuese që kujdesen për mbeturinat që prodhojnë mbledhin rreth 2 milionë euro në vit, të cilat ndahen për kokë banori. rreth 2 euro, ndërsa për shembull, 6 euro mblidhen në Bullgari, 12 euro në Gjermani, 8 euro në Greqi.
Ivanovski thotë se me kalimin e kohës duhet të rritet infrastruktura në mënyrë që qytetarët të bëjnë përzgjedhjen e duhur të mbeturinave, sepse nuk ka infrastrukturë të mjaftueshme siç duhet. Kompania synon të arrijë një normë prej 3 kontejnerë për letër, plastikë dhe xhami për 1000 banorë. Kjo do të thotë se në Maqedoni duhet të ketë 5000 kontejnerë vetëm për seleksionimin e mbeturinave.
Hulumtimi i “Pakomak” sa i përket shprehive, tregon se nëse 6 vite më parë qytetarët thoshin se i përzgjedhin gjithmonë ose shpesh mbetjet, tani rreth 45% thonë se i përzgjedhin gjithmonë dhe shpesh në shtëpi. Në shifra është tregues i një trendi pozitiv të shprehive të qytetarëve. Gjithnjë e më pak qytetarë, nga ana tjetër, përgjigjen se nuk përzgjedhin asnjëherë mbetjet e ambalazhimit.
“Megjithatë duhet të punohet në ndërgjegjësimin e qytetarëve sepse shumë shpesh edhe pse kanë kontejnerë të përshtatshëm për depozitimin e mbeturinave, i përdorin për mbeturinat shtëpiake, kështu që ushqimet e mbetura do të gjenden në enë plastike. Kjo është arsyeja pse është mirë t’u jepet motivim dhe stimulim, kështu që ne filluam procesin e instalimit të makinave shitëse kthyese për plastikë, për momentin në 25 lokacione në Shkup, dhe deri në fund të vitit do ta zgjerojmë në 30 makina të tjera. që mbledhin plastikë dhe një kanaçe dhe është material i pastër sepse nuk përzihet me mbeturina të tjera, dhe në pikat e këmbimit mblidhen përmes një aplikacioni që mund të përdoret më vonë për të blerë në markete të caktuara”, thotë Ivanovski.
“Pakomak” është kompania e parë maqedonase që prezanton trendin botëror në përzgjedhjen në Republikën e Maqedonisë së Veriut – makinat shitëse të kthyeshme për grumbullimin e shisheve dhe kanaçeve plastike, e themeluar në vitin 2010 nga 11 kompani, përgjithësisht prodhues të pijeve, por edhe dy fabrika të naftës dhe është një nga gjithsej tre kompanitë në vend, e ashtuquajtura aktorët kolektivë, roli i të cilëve është mbledhja e mbetjeve plastike, letrës dhe qelqit të prodhuara nga kompanitë. Ata gjithashtu mbledhin kanaçe, mbeturina metalike, kuti kartoni dhe dru. Aktualisht, rreth 580 kompani u paguajnë të pesë kompanive një sasi të paracaktuar për kilogram për të mbledhur, klasifikuar dhe ricikluar mbetjet që përndryshe do të përfundonin në deponi.
Sonja Taneska
video dhe montimi: Arian Mehmeti
foto: Biljana Jordanovska
Videoja e bashkëngjitur është pjesë e nismës së madhe rajonale për shënimin e Javës së Ekonomisë Qarkulluese në Ballkanin Perëndimor (22-26 maj 2023) nën moton “Partneritet për qarkullim” e zbatuar nga rrjeti rajonal LogEx, ku CIVIL është anëtar. me iniciativën e organizatës së respektuar të think tank-ut, Forumi Ballkanik nga Kosova, me mbështetje nga Fondi Rockefeller Brothers nga SHBA.
This post is also available in: MacedonianEnglish
