Вицепремиерот за економски прашања Фатмир Битиќи има бројни јавни настапи во земјата и во светот, каде што говори за иднината на економијата. Тој има максимално прогресивни ставови во поглед на економските трансформации во земјава, регионот и светот. Тој во своите говори големо внимание посветува на енергијата и нејзината транзиција кон обновливите извори.
„Пред економијата се портретира иднина во која изворот на виталната енергија од фосилните горива се поместува кон ветрот, сонцето и водата. Оваа трансформација ќе вклучи и креирање на нови зелени и високо продуктивни работни места, кои според проекциите за 2030 година велат дека во овој сектор ќе бидат отворени 38 милиони работни места, а во 2050 година овој број ќе се зголеми на 50 милиони“, рече, меѓу другото во воведното обраќање вицепремиерот Битиќи на отворањето на Македонскиот енергетскиот форум (МЕФ) што се одржа на 30 мај во Скопје.
Неколку дена претходно, на 23 мај, на големата регионална конференција на ЦИВИЛ за трансформациите на економијата во Западен Балкан „Партнерство за циркуларност“, вицепремиерот говореше за циркуларната економија и нејзините перспективи во нашата земја. Според него, дел од енергијата во нашите мрежи може да дојде и од обработката на отпадот, за што веќе постојат капацитети и изградени владини политики.
Тоа и многу повеќе од тоа, беше причина да побараме од вицепремиерот Битиќи одговор на неколку важни прашања од областа на енергетиката и снабдувањето со електрична енергија.
ЦИВИЛ МЕДИА: Со кои конкретни мерки и проекти планирате да постигнете стабилност на енергетскиот систем, истовремено да се развијат капацитетите за развој на обновливите извори на енергија?
Нашата држава е лидер во регионот со донесените и веќе имплементирани закони и подзаконски акти, кои се целосно усогласени со Европската енергетска заедница, со кои е овозможена либерализација на енергетскиот пазар.
Со усогласување на енергетските политики, современите енергетски технологии и мобилизирање на финансии, го отвораме патот за одржлива и просперитетна енергетска иднина која ги ублажува климатските промени, ја подобрува енергетската безбедност и го поттикнува економскиот раст.
Сите политики и мерки на Владата, со кои креираме подобра енергетска иднина на земјата, се фокусирани на, изградба на нови капацитети на базна енергија и истовремено производство на енергија од обновливи извори.
Во однос на производство на базна електрична енергија, при крај е процесот на евалуација на понудите за изградба на најголемиот извор од хидро капацитетите за проектот „Чебрен“, со проценета вредност на инвестиции од милијарда евра и предвиден капацитет на производство на базна енергија од 300 – 330MW
Истовремено, со зголемен интензитет растат јавните и приватни инвестиции во обновливи извори на енергија. Во последните 2 години во државата има инсталирано и ставено на мрежа повеќе од 207MW фотоволтаични централи. Дополнително на ова, нашите политики привлекоа приватни инвестиции од повеќе од милијарда евра, кои во наредниот период ќе изградат капацитет од над 1GW.
Регионалната конкурентност и поврзаност се клучни за развој на регионот, во поширока смисла на зборот. Во оваа насока покрај засилените инвестиции во патната инфраструктура, во последните 5 години, засилено се работи и на енергетско поврзување, преку, изградба на интерконекторот со Албанија со кој ќе се комплетира Коридорот 8 за пренос на електрична енергија Исток – Запад, помеѓу Бугарија, Северна Македонија, Албанија и Италија.
Дополнително, државата будно ги следи трендовите во изградба на фотоволтаични централи, кои земаат голем замав не само во нашата земја туку и во соседството, и нашиот систем оператор МЕПСО работи на зголемување и на капацитетот на пренос на електрична енергија по коридорот 10, преку зголемување на капацитетот на интерконекторот Битола-Лерин, кој треба да биде удвоен во наредните неколку години.
Владата на Република Северна Македонија работи и на диверзификација на снабдувањето со природен гас, преку градење на интерконектор со Грција. Преку кој ние ќе обезбедиме гас за идните генерации. Тоа за нас значи дека нема да бидеме зависни само од руски гас кој доаѓа преку интерконекторот со Бугарија, туку за нас ќе е достапен и гасот од ЛНГ терминалот во Александруполи.
Регионалната поврзаност се случува и во насока на изградба на интерконектори за гас и со останатите соседи, што покрај диверзификација, за нашата земја ќе значат дека сме на енергетската карта, поставени како хаб на Балканот.
ЦИВИЛ МЕДИА: Дали и на кој начин очекувате домашната берза на електрична енергија да го подобри снабдувањето со електрична енергија? Што е различно во споредба со минатото?
Преку зголеменото производство на електрична енергија, го стабилизиравме енергетскиот систем во државата, ги заштитивме граѓаните од ценовните шокови, стопанството го поддржавме. Продолжуваме кон натамошно зајакнување на енергетскиот систем во државата преку зголемување на конкуренцијата на пазарот на електрична енергија. Овие наши напори се институционализираа преку отворањето на Националниот оператор на пазар за електрична енергија – МЕМО, со што понудата и побарувачката се либерализира, добива на конкурентност.
Преку берзата домашниот пазар ќе се поврзи со европските и регионалните пазари на струја, што ќе биде во функција на зголемување на ефикасноста во задоволувањето на нашите енергетски потреби. Она што е важно за стопанството кое набавува струја од либерализираниот пазар е што добива пристап до стабилни извори на струја, односно достапноста до струја се зголемува, поради тоа што трговците нема да мораат да бараат енергија на странски пазари. Побарувачката и понудата на електрична енергија во еден сегмент ќе се локализира. Со активно купување и продавање на електричната енергија на пазарот ден однапред, односно снабдувачите ќе може да побараат и платат електрична енергија денес, а да ја добијат следниот ден.
Отворањето на берзата е само еден од многуте чекори кои ги преземаме во градењето на современ енергетски пазар во нашата земја кој ќе биде фокусиран на потребите на граѓаните и економијата, со можности за иден развој преку нови инвестиции во производствените капацитети од обновливи извори на енергија.
ЦИВИЛ МЕДИА: Враќањето на популарната евтина струја ќе значи заштеда за домаќинствата, но може да биде и поттик за економијата. Како дојде до оваа трансформација и кои се придобивките?
Постојат реални основи граѓаните од 1 јули повторно во своите домови да користат евтина струја во одреден временски интервал од 2 или 3 часа во текот на денот, во период кога имаат најголема потреба за задоволување на домашните потреби за струја, што ќе значи големо олеснување на семејниот буџет преку намалување на сметките за струја.
Ова е возможно откако цените на електричната енергија како на регионално така и на локално ниво во изминативе месеци се стабилизираа. Од друга страна енормното зголемување на инсталирани фотоволтаични централи, како во нашата држава, така и во регионот, креира вишоци на произведена електрична енергија во периодот од пладне во наредните неколку часа што може да се увиди ако подетално се анализираат цените на електричната енергија на регионалната HUPX, или на домашната берза на електрична енергија МЕМО кога во одредени денови во овој временски интервал има и негативна цена на електричната енергија.
Додека опозицијата најавуваше дека цената на електрична енергија ќе се зголемува, дека ќе имаме рестрикции, ние како Влада успеавме од октомври 2022 година до март 2023 да го зголемиме домашното производство за 45%, и да обезбедиме сигурно и непрекинато снабдување со електрична енергија за секој наш сограѓанин.
Ние како држава пред кризата увезувавме околу 30% од нашите потреби за електрична енергија, а сега со елдорадото во инвестирање во фотоволтаични и други извори на енергија увезуваме само 11% од вкупните наши потреби за електрична енергија.
