Низ Западен Балкан, транзицијата кон циркуларна економија полека се обликува преку разновиден спектар на иницијативи – некои предводени од локалните самоуправи, други од граѓанското општество, бизнисите или меѓународните донатори. Иако предизвиците како што се политичката нестабилност, слабата инфраструктура и ограничената јавна свест продолжуваат, се појавуваат конкретни напори за поттикнување на одржливо управување со отпад, ефикасност на ресурсите и иновации засновани на заедницата. Овие кратки написи истакнуваат примери од секја земја во регионот, прикажувајќи ги раните чекори кон циркуларни практики кои имаат потенцијал да инспирираат поширока трансформација.
Ги покануваме нашите читатели и партнери да споделат дополнителни приказни и примери од нивните заедници – да ни помогнат да ги мапираме и славиме луѓето и проектите што водат до вистински промени.
Во 2025 година, општините Живинице, Бановиќи и Кладањ заеднички отворија модерен регионален центар за управување со отпад, означувајќи значајна пресвртница во напорите на Босна и Херцеговина кон одржливи решенија за отпад. Објектот беше развиен за да ги намали еколошките ризици што произлегуваат од контаминација на подземните води и почвата предизвикана од диви депонии.
Клучна карактеристика на центарот е неговиот систем за третман на излеана вода, кој помага во ублажување на емисиите на стакленички гасови и спречува спонтани пожари од отпад – чести опасности кај нерегулираните депонии. Како прва фаза во една поширока стратегија за циркуларно управување со цврст отпад, се очекува центарот да генерира и можности за зелени вработувања и да поттикнува нови партнерства во секторот за животна средина.
Проектот беше овозможен преку заем од 5 милион евра од Европската банка за обнова и развој (ЕБОР), грант во износ од 2.65 милиони евра од Шведска и дополнителни 374.000 евра грант од ЕУ и билатерални донатори преку Инвестициската рамка за Западен Балкан.
Со цел надгледување на работењето, трите општини формираа регионално претпријатие за отпад, Еко-Сеп, сега одговорна за одржување и зголемување на активностите на центарот. Според профилот на проектот на ЕБОР, оваа иницијатива дава пример за меѓуопштинска соработка, ефикасно користење на донаторски средства и долгорочна визија во согласност со принципите на циркуларната економија.
И покрај постоечките структурни предизвици во фрагментираниот пејсаж на управување во Босна и Херцеговина, проектот Живинице покажува како локалното лидерство и меѓународната поддршка може да обединат во градење вистински моментум кон еколошка одржливост.
Подготвено од тимот на GreenCIVIL, со истражување и уредување поддржано од вештачка интелигенција (ChatGPT/OpenAI), во рамките на иницијативата на мрежата LogEx.
